جمعيت آشوريها در اوايل سده بيستم در امپراتوري عثماني و به همراه آشوريان ساكن ايران، عراق و سوريه بين ۶۰۰٬۰۰۰ تا ۱۰۰۰٬۰۰۰ نفر برآورد شده است. جمعيت قابل توجه آشوريها در مناطق اروميه، وان، حكاري، طور عبدين، استان سعرد و شرق استانهاي دياربكر،ارزروم و بتليس سكونت داشتند.
آشوريها به مانند ساير مسيحيان ساكن تركيه به عنوان شهروندان درجه دو خوانده ميشدند. خشونت عليه آشوريها تغيير اجباري دين و خلع يد از اراضي ملكي، سوء قصدها، كشتارها، تجاوزها و تعديها و آدم رباييها اعمال اصلي رژيم و وحشت و ستمي بود كه آشوريها در زير يوغ آن بسر ميبردند.
قتلعامها
اخراج آشوريها اغلب اوقات با غارت، تجاوز و كشتار همراه بود. بسياري از اخراج شدگان كشته شدند، يا از گرسنگي و بي سرپناهي در راه جانشان را از دست دادند. اولين قتلعام توسط بدرخان پاشا بين سالهاي ۱۸۴۰م تا ۱۸۴۷م كه بيش از ۱۰٬۰۰۰ نفر از آشوريان حكاري و بوهتان قتلعام شدند.
در سال ۱۸۹۵م در جنوب استان دياربكر تحت فرماندهي نيروهاي عثماني در شرق مِحمِد رشيد كه به موجب كشته شدند حدود ۲۵٬۰۰۰ نفر از اهالي آشوري شهر شد. فرمانده نيروهاي عثماني در خاطرات خود نوشته بود كه نيروهايش حدود ۳۰۰٬۰۰۰ نفر از مسيحيان ساكن دياربكر و روستاهاي اطراف شهر را يا قتلعام و يا مجبور به مهاجرت كرده است.
قتلعامهاي صورت گرفته توسط دولت عثماني در شهرهاي دياربكر، خارپرت، ماردين و اورفه در حق مسيحيان ساكن آن شهرها، توسط كنسول آلمان در سالهاي ژوئيه و سپتامبر ۱۹۱۵م گزارش شده است.
جودت پاشا طي گزارشي كه در فوريه سال ۱۹۱۵ ارائه نموده است كه: ، در اواخر سال ۱۹۱۵م جودت پاشا فرماندار نظامي وان پس از ورود به شهر سيرت توسط ۸۰۰۰ نيروي نظامي خود دستور قتلعام حدود ۴۰۰۰ نفر از غيرنظاميان بي دفاع آشوري و ارمني آن شهر و ۲۰٬۰۰۰ نفر در حداقل ۳۰ روستا را صادر كرده بود. اسقف اعظم آشوريها ادي شير، توسط كُردها به قتل رسيد.
قتلعام آشوريهاي عراق
در سال ۱۹۱۸ گروهي از مهاجرين آشوري نجات يافته از قتلعام تُركها به شهر بعقوبه و گروهي ديگر كه تعدادشان همراه ارمنيان به ۶۰-۵۰ هزار نفر ميرسيد به بغداد رسيده و در اردوگاههايي كه ارتش بريتانيا ساخته بود اسكان يافته و در شرايط چادرنشيني به سر ميبردند. مهاجرين از لحاظ تغذيه تأمين شده بودند ولي شرايط زيستي آنها غيرقابل تحمل بود. يكي از شهود گواهي ميداد كه:<<در اوايل تعداد فوت شدگان به طور متوسط روزانه به ۷۰ الي ۸۰ نفر ميرسيد.>>
پس از انعقاد قرارداد مودروس تركيهٔ عثماني شروع به خارج سازي نيروهاي خود از آذربايجان كرد. آشوريان كه به انگلستان اميد بسته و آمادهٔ بازگشت به مناطق سابق خود بودند. مقامات ايراني مايل نبودند كه آشوريها به اروميه برگردند، آنهم به صورت مسلح. فرماندهي سران آشوري فرمان جمعآوري اسلحهها را صادر كرد و جوخهاي از انگليسيها آمدند و اسلحههاي جمعآوري شده را تحويل گرفتند. انگليسيها تعدادي از مهاجرين آشوري را به بينالنهرين روانه كردند. در سال ۱۹۳۲، پس از اتمام موعد حمايت بريتانيا از عراق، ۷۰ هزار آشوري تقاضا كردند كه قطعه زمينهايي در محل اسكان خود به آنها واگذار شود. اما بغداد با اين تقاضاها مخالفت كرد. انگليسيها نيز كه ديگر نيازي به خدمات آشوريها نداشتند آنها را تنها گذاشته و شبه نظاميان محلي عرب آشوريان آن منطقه را قتلعام كردند.
در ۱۸-ژوئيه ۱۹۳۳ مارشيمون بنيامين در عراق عنصر نامطلوب معرفي شد و به قبرس رفت و در آن جا فرياد اعتراض عليه بي تفاوتي انگليسيها سر داد. انگليسيها نيز براي مقابله با اين كار مجدد دست به تفرقه افكني بين آشوريها، كُردها و اعراب زدند و سعي كردند مسئله آشوريان را با ريشه كن كردن نهايي آنها حل كنند.
در ماه اگوست ۱۹۳۳، هنگامي كه ۱۰۰۰ نفر از آشوريان سعي ميكردند خانوادههاي خود را به سوريه تحتالحمايه فرانسه منتقل كنند، در ساحل رود دجله با برخورد مسلحانه نيروهاي دولت عراق مواجه شدند.
آشوريها نيز مقابله مسلحانه نشان داده و موفق به ورود به خاك سوريه شدند. ارتش عراق انتقام اين شكست را از ساكنين روستاهاي آشوري نشين گرفت و سران عرب با تحريك انگليسيها كشتار جمعي آشوريها را شروع كردند.نتيجهٔ اين فتنه قرباني شدن سه هزار آشوري بود.
مناطق و آمار كشته شدگان
براساس آمار ارائه شده توسط شوراي ملي آشوريها بين ۱۹۱۴ تا ۱۹۱۸م حدود ۲۷۵٬۰۰۰ نفر كشته شدند. تعدادي از مناطقي كه آشوريها به قتل رسيدند شامل:<<۲۵٬۰۰۰ نفر در ميديات، ۲۱٬۰۰۰ نفر در بوهتان،۷٬۰۰۰ نفر در نصيبين، ۷٬۰۰۰ در شانلياورفه،۷٬۰۰۰ نفر در قودشانس،۶٬۰۰۰ نفر در ماردين، ۵٬۰۰۰ نفر در دياربكر،۴٬۰۰۰ نفر در آدانا،۴٬۰۰۰ نفر در براهيمي و ۳٬۵۰۰ نفر در خارپرت.>>
قتلعام آشوريها و مطبوعات وقت خارجي
يازتاب نسلكشي آشوريها در مطبوعات جهان
نشريهٔ آمريكايي به نام مجله آتلانتيك نوشت:
<<در عرض شش ماه تُركهاي جوان كاري را انجام دادند كه تُركهاي پيشين در طي شش قرن موفق به انجام آن نشده بودند. هزاران آشوري از پهنهٔ زمين نابود شدهاند.>>
يازتاب نسلكشي آشوريها در واشنگتن پست و ديگر روزنامهها در كشورهاي غربي
نيويورك تايمز،۲۷ مارس ۱۹۱۵
بازتاب كشتار آشوريها در روزنامه هرالد كانادا
خبرنگار آسوشيتد پرس طي گزارشي تحت عنوان مينويسد: <<سربازان دولت عثماني با همكاري كُردها ساكنين آشوري اروميه را مورد آذار و اذيت و آنان را به قتل ميرساند.>>
نيويورك تايمز در گزارشي به نام مينويسد: <<حدود ۸۰۰ نفر در اروميه كشته شدند و ۲۰۰۰ نفر ديگر به علت بيماري جان باختند.۲۰۰ آشوري در داخل يك كليسا زنده زنده سوزانده شدند. روسها بيش از ۷۰۰ جسد را در روستاي هفتوان كه آنان برهنه و مثله شده بودند كشف كردند. نيويورك تايمز در گزارشي ديگر در ۱۱ اكتبر مينويسد كه ۱۲۰۰۰ نفر از مسيحيان ايران قتلعام يا به علت بيماري كشته شدند. صدها نفر از دختران مسيحي مورد تجاوز قرار گرفتند و به زور به دين اسلام گرويدند و سه چهارم روستاهاي مسيحيان نابود شدند.>>
شاهدان عيني
عبدالحسين شيباني وحيدالملك در كتاب خود به نام خاطرات مهاجرت مشاهدات عيني خود در اين باره را ياد كرده و از كوچاندن اجباري مردم مسيحي از سوي دولت عثماني و بدرفتاري و تلف شدن زنان و كودكان در بيابان شمال سوريه گزارش ميدهد.
مبلغان مذهبي آلماني در اروميه گزارش ميدهند كه:
<<نيمه شب مهاجرت وحشتناك آغاز شد.۲۵۰۰۰ نفر از زنان و مردان ميان سال، كودكان، آشوري و ارمني با رها كردن دارائيها، خانه و گله و رم خود شتاب زده مواد غذايي مورد نياز خود را آماده كردند و بسياري از آنان با پاي پياده در زمستان طاقت فرسا به طرف مرز روسيه به حركت درآمدند. بسياري از كودكان و افراد مسن در طول مسير فوت كردند.>>
<<از آخرين اخباري كه گزارش شده است ۴۰۰۰ آشوري و ۱۰۰ ارمني قتلعام شدند يا به علت بيماري فوت كردند. روستاهاي منطقه غارت شدند و خانههاي آنان آتش زدند در روستاي هفتوان ۷۵۰ جسد بدون سر از چاها بيرون كشيده شدند. بسياري از مسيحيان به شرط گرويدن به اسلام از زندان افتادن يا كشته شدن رهايي پيدا كردند.>>
نتيجه گيري
نسلكشي آشوريان ، به نابودي عمدي و از پيش برنامهريزي شده جمعيت آشوري ساكن سرزمينهاي تحت كنترل امپراتوري عثماني در خلال و قبل از جنگ جهاني اول توسط تركان جوان و توسط سلطان عبدالحميد دوم صورت گرفت اطلاق ميشود. اين نسلكشي با همزمان بوده است. نسلكشي جمعيت غيرنظامي آشوريها در مناطق شمال ميانرودان بويژه مناطق حكاري،طور عبدين،استان سعرد،اروميه و مناطق جنوب شرقي تركيه امروزي، توسط نيروهاي عثماني، گاهي با همكاري قبايل كُرد و شبه نظاميان محلي عرب در عراق ميان سالهاي ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۵ صورت گرفت. تعداد كشته شدگان براساس آمار ارائه شده توسط پروفسور ديويد گانت،۲۷۵٬۰۰۰ نفر بوده است. در گزارش ارائه شده در پيمان لوزان آمار كشته شدگان در مناطقي كه آشوريها ساكن بودند ۳۰۰٬۰۰۰ نفر برآورد شده است كه منجر به از ميان رفتن نيمي از ملت آشوري شده است. در طي جنگ جهاني اول و قبل از جنگ ديگر گروهاي قومي مانند ارمنيان و يونانيان قتلعام شدند. در نسلكشي صورت گرفته توسط دولت عثماني حدود سه ميليون مسيحي كشته شدهاند.